Het bewogen leven van portretfotografe Gisèle Freund

Op een zondagmiddag in 1939 vond in een Parijse boekhandel een bijzondere bijeenkomst plaats. De literaire crème de la crème was aanwezig: onder anderen André Breton, Louis Aragon, Jean-Paul Sartre met zijn moeder, Simone de Beauvoir en Jean Genet zaten netjes op hun stoel te wachten. André Gide had zijn dochter gestuurd, Paul Valéry zijn vrouw en zoon. Wat was er aan de hand? De grande première van de kleurenfoto’s van Gisèle Freund!

Deze pionier van de portretfotografie heeft zowat elke grote schrijver voor de lens gehad, in Parijs en daarbuiten. Ook als u haar naam niet kent heeft u haar werk ongetwijfeld onder ogen gehad als u weleens portretfoto’s heeft gezien van André Malraux, Marguerite Duras of Jacques Prévert. Of van Aldous Huxley, Henry Miller of Frida Kahlo. Of van Joyce, Woolf, Beckett, Borges, Duchamp, Matisse, Le Corbusier, Solzjenitsyn, Man Ray, Pablo Neruda en ga zo maar door.

Enfin, die Parijse schrijvers zaten in de boekhandel opeengepropt om hun portretfoto’s voor het eerst op een provisorisch opgehangen doek geprojecteerd te zien worden. In kleur dus, en vaak behoorlijk close-up, met rimpels en imperfecties zichtbaar. De anekdote zoals opgetekend in het boek Gisèle Freund, itinéraires (1985) wil dat de meesten hun eigen foto vreselijk vonden en die van de anderen zeer geslaagd.

De foto’s van Freund zijn sterk – niet door hun bijzondere compositie, belichting of enscenering, maar simpelweg omdat ze iets van de persoonlijkheid van hun onderwerp lijken bloot te geven. Dat was voor Freund de essentie van de fotografie: een moment uitlokken, en precies dan, zodra de façade wegvalt en er door de ogen iets van de ziel schijnt, op de knop van haar Leica drukken.

De Arte-documentaire Gisèle Freund, portrait intime d'une photographe visionnaire (2019) van Teri Wehn-Damisch gaat in op het bewogen leven van Freund. Ze werd in 1908 in Berlijn geboren en vluchtte voor de oorlog naar Frankrijk en later naar Argentinië. De documentaire besteedt ook aandacht aan haar fotoreportages, bijvoorbeeld van een van de laatste antifascistische demonstraties in Duitsland anno 1932, waarop ook Walter Benjamin en Bertold Brecht te zien zijn.