In het openingsshot van de documentaire Traslasierra rijdt een jonge, beeldschone vrouw aan het einde van de dag door een opgewarmd Andalusisch berglandschap. De verzengende hitte straalt haast voelbaar door het beeldscherm heen. Op de achtergrond klinkt getjirp van krekels. In haar auto zingt de vrouw een indringend flamencolied. De maker van de film, tevens de bestuurder van de auto, Raquel Kurpershoek Jaldón, neemt de kijker mee naar Traslasierra, een plaatsje in het zuiden van Spanje.
De wereld van de 25-jarige Raquel speelt zich af in twee culturen. Ze groeide op in een dorpje dichtbij Traslasierra, haar moeder is een Spaanse flamencodanseres. De andere helft van haar bestaan leeft zij in Nederland, haar vader is een Hollandse kunsthistoricus.
Vorig jaar studeerde de Nederlands-Spaanse af aan het Rotterdams conservatorium, met als specialisme Latijns-Amerikaanse zang. Maar Raquel heeft moeite met ‘woorden’ en voelt zich meer thuis in het fysiek expressieve taalgebruik van zuiderlingen, die met weinig woorden veel kunnen zeggen. De zangeres raakte gefascineerd door communiceren zonder woorden en volgde in Amsterdam een cursus gebarentaal. Raquel ziet veel overeenkomsten tussen het Spaanse taalgebruik en de expressieve gelaatsuitdrukkingen en de gebaren die doven toepassen in hun communicatie. ‘Mensen horen, maar luisteren niet. Bij dove mensen is het precies andersom,’ aldus Raquel.
In haar film brengt zij twee op het eerste gezicht tegenstrijdige werelden bij elkaar: de dovenwereld en de wereld van muziek. ‘Flamenco leent zich heel goed voor doven omdat veel onderdelen uit deze stijl, zoals het danswerk en het ritme met de palma’s, een vorm van percussie met je handen, heel goed aansluiten op de wijze waarop dove mensen met elkaar communiceren,’ licht Raquel toe. Traslasierra, een korte documentaire in het kader van Makers van morgen, werkt toe naar een climax waarin de zangeres samen met een sounddesigner haar flamenco zangoptreden ‘voelbaar’ wil maken voor twee vrienden die doof zijn. ‘Mensen die niet kunnen horen, kunnen wél voelen,’ vervolgt ze. ‘Eigenlijk is dat “voelen’” de kern van waar muziek om draait. Muziek is voor mij op haar beurt weer de puurste vorm van verbinding. Dat “voelbaar maken” realiseerden wij overigens door bijvoorbeeld sensoren op de ruggengraat van mijn dove vrienden te plakken, parallel aan mijn zangregister. Dus bij hoog zingen werden de sensoren geactiveerd die hoog op de rug geplakt waren, en andersom. Ik merk dat de behoefte om muziek te ervaren in de gemeenschap van doven groot is. Er zijn steeds meer ontwikkelingen op dit vlak gaande. Zo zijn er jasjes met sensoren die de trillingen uit een clubzaal opvangen en tolken bij muziekconcerten.’
Op 16 december zal Raquel met haar vaste formatie Alejandro Hurtado (flamencogitarist) en Danny Rombout (percussionist) een Latijns-Amerikaans muziekconcert geven in het Amsterdamse podium Mozaïek. Een tolk is daarbij aanwezig. Ook zal Traslasierra worden vertoond.