Nothing Lasts Forever: de échte waarde van een diamant

Diamant heeft de reputatie uniek te zijn onder de edelstenen. De koolstofbrokjes, keihard geworden na miljoenen jaren in de aardkorst te zijn samengeperst, worden vaak op grote diepte gedolven en vervolgens gekloofd en geslepen waarna hun fraaie eigenschappen zichtbaar worden. Hun prijs wordt niet eens zozeer bepaald door zeldzaamheid of de moeite die het heeft gekost om ze in al hun schittering toonbaar te maken, maar door de waarde die de diamanthandel en de afnemers eraan toekennen. Dat geldt wel voor meer producten, maar in de diamantbranche heeft het door kartelvorming en uitgekiende marketing een extreme vorm aangenomen. Diamanten gelden als ‘eeuwig’, staan symbool voor toewijding, liefde en trouw, en wat is er nou kostbaarder dan dat? Die immateriële waarde werd prijsbepalend. Diamant is er meestal als groeibriljant en als verlovings- en huwelijksring, en na een verbintenis van zestig jaar heet een diamanten huwelijk.

Een diamant is wat erin wilt zien. Voornaamste aanstichter van dit droomidee is De Beers. Deze firma behield haar marktaandeel decennialang vooral slimme marketing waarin de immateriële waarde van de edelsteen werd bezongen: romantische liefde, eeuwige trouw. Hij geeft er een exclusief aan haar, dus het mag wat kosten. Reclamefilmpjes van De Beers komen in hoog tempo voorbij documentaire Nothing Lasts Forever (2022) van Jason Kohn, afgewisseld met getuigenissen van betrokkenen uit de branche, en beelden op locatie – in Botswana, Zuid-Afrika, India, China en de VS – van hoe diamant wordt gewonnen, verwerkt, verhandeld en, steeds vaker, geproduceerd. De film draait om het effect van de opkomst van de synthetische diamant op het imago van de diamant en de diamanthandel. Synthetische diamanten zijn inmiddels namelijk niet meer te onderscheiden van echte, met alle gevolgen voor de markt en de marketing van dien. Synthetische diamanten worden nu gemengd met echte verhandeld. Immers, wat doet het ertoe of een diamant echt of onecht is als je het verschil toch niet kunt vaststellen? Het criterium echtheid wordt zinloos en daarmee ook De Beers’ ‘ideële’ verkoopstrategie van authenticiteit. Waarom zouden echte dan zoveel duurder moeten zijn dan synthetische? Die omslag in perceptie wordt in Nothing Lasts Forever stukje bij beetje spannend opgebouwd en naar een verrassende climax gevoerd. Het meest uitgesproken is juwelenontwerper Aja Raden. Zij fileert de romantische mythevorming rond diamant en de hypocriete afwijzing van de synthetische diamant op aanstekelijke wijze. ‘Als ik het verschil niet zie tussen echt en synthetisch dan bestaat er geen verschil.’