‘Bescherm mij, in naam van Jezus,’ schreeuwt Esther Kiobel bij het graf van haar man. ‘Ik roep jouw geest, de geest van je moeder en van je grootmoeder aan om me te steunen in deze strijd. Zodat ik die win en jouw naam wordt gezuiverd, in naam van Jezus! Want je bent onschuldig.’ Ze huilt er woedend bij.
Esthers man Barinem Kiobel was een van de zogeheten Ogoni 9: negen Nigeriaanse milieuactivisten die in de jaren negentig in opstand kwamen tegen de vervuiling van het Ogonigebied. Shells oliewinning leverde de multinational enorm veel geld op, terwijl de landbouwgronden en viswateren van de lokale bevolking ernstig aangetast raakten. Door de protesten trok Shell zich uiteindelijk terug uit Ogoniland. Vervolgens werden de leiders van de protestbeweging opgepakt en beschuldigd van moord. Barinem was een van de negen mannen die in 1995 door het Nigeriaanse militaire regime werden geëxecuteerd. Esther Kiobel en drie andere weduwen houden Shell hiervoor verantwoordelijk en klaagden het concern in 2019 aan met steun van Amnesty International.
Filmmaker Tatiana Scheltema volgde Kiobel hierbij met haar camera. Het resultaat is de documentaire Esther & de wet, de zaak tegen Shell, die vorig jaar in première ging op het Movies That Matter-festival in Den Haag – dezelfde stad waar de rechtszaak plaatsvond, want Shell was destijds nog in Nederland gevestigd.
Kiobels advocatenteam is ook Nederlands. Drie bevlogen jonge advocaten van het in mensenrechten gespecialiseerde kantoor Prakken d’Oliveira staan de weduwen bij: Channa Samkalden, Elles ten Vergert en Tom de Boer. ‘De onderliggende vraag is wat je doet als multinational op het moment dat je te maken hebt met een crimineel regime, dat je ook medefinanciert,’ zegt De Boer in de documentaire. Waarna Samkalden toevoegt: ‘Het is heel bizar dat je in die situatie nog zegt: wij zijn apolitiek.’
Shell blijft er ondertussen alles aan doen om ‘schoon’ over te komen. Toen de actiegroep Fossielvrij NL posters verspreidde over de Ogoni 9-zaak – tekst: Het begint met een olielek, en voor je het weet zijn er 9 Nigeriaanse activisten opgehangen – sommeerde de multinational de groep om die te verwijderen.
Maar met hoeveel miljoenen en advocaten Shell ook smijt, de moed en onverzettelijkheid van Esther Kiobel is wat je bijblijft na het zien van Esther & de wet. ‘Ze liegen, ze liegen!’, snikt de weduwe, tot het bot getergd, in de rechtszaal. Na de zitting herpakt ze zich: ‘Ongeacht het vonnis, mijn stem is gehoord. De wereld heeft het gehoord.’