Alexander Payne over The Holdovers: ‘Komedie is het meest serieuze filmgenre’

De Amerikaanse regisseur Alexander Payne (1961) slaagt er als geen ander in de kijker te laten houden van stugge, lompe, in zichzelf gekeerde personages. Van de angstige pensionado Warren in About Schmidt en de egocentrische wijnkenner Miles in Sideways, tot de eigenwijze, verwarde Woody in Nebraska. Aan Paynes verzameling loveable loners kan weer een personage toegevoegd worden: de norse, strikte professor Paul Hunham uit zijn nieuwe film, The Holdovers.

Het komische drama The Holdovers speelt zich af op de vrijwel lege campus van een chique kostschool. Het is winter 1970, bijna Kerstmis en iedereen gaat gezellig naar huis. Op een handjevol arme achterblijvers (de holdovers uit de titel) na. Onder hen de eerdergenoemde professor Hunham, die niet erg geliefd is onder zijn collega’s, maar nog veel minder bij zijn studenten. In de klas heeft Paul de felste discussies met de opstandige Angus, en laat dat nou net een van de holdovers te zijn.

Paul Hunham wordt gespeeld door Paul Giamatti, de acteur die bijna twintig jaar geleden wereldwijd doorbrak met zijn hoofdrol in Paynes verrassende filmhit Sideways. Giamatti was destijds zo overtuigend als de pedante wijnkenner Miles dat het grote publiek alles voor waar aannam wat hij in Sideways over wijn vertelde. Met desastreuze gevolgen voor de door Miles verafschuwde merlotwijnen.

Wanneer we Payne half oktober via Zoom over The Holdovers spreken keren we eerst even terug naar het onverwachte succes van Sideways destijds.

Als Miles slaagde Paul Giamatti erin de wereld ervan te overtuigen dat de pinot grigio een veel betere wijndruif is dan de merlot, maar de leden van de Academy wist hij er niet toe te bewegen hem zelfs maar te nomineren een Oscar. Was u verbaasd over beide dingen?
Alexander Payne: ‘Jazeker. Om te beginnen had ik nooit gedacht dat zo’n fijne, kleine komedie van mij zo veel impact zou hebben. Dat de consumptie van merlotwijn zou instorten en iedereen ineens pinot grigio ging drinken. En dat alleen naar aanleiding van wat Miles zegt. Eén zinnetje. Onbegrijpelijk, maar nog steeds waar, want de film wordt ook twintig jaar later nog goed bekeken. Vooral op wijnclubs. En wat Paul betreft: hoe kun je de leden van de Academy nog serieus nemen als ze hem zelfs bij zo’n prestatie over het hoofd zien?’

Wellicht krijgt Paul Giamatti nu een tweede kans, met zijn rol van Paul Hunham in The Holdovers. Wat heeft de echte Paul wat de film-Paul nodig had?
‘Zijn likeability. Want de professor is eerlijk gezegd een beetje een eikel, maar bij meneer Giamatti maakt het niet uit welke rol hij speelt, onwillekeurig ga je toch van hem houden. Bovendien is de echte Paul zelf bekend met de wereld uit de film. Hij is het product van een van de meest elitaire privéscholen in Amerika, Choate Rosemary Hall, en studeerde daarna op Yale. Tijdens de opnamen zei hij ook steeds tegen me: “Ik ken die gasten! Ik ken die gasten!”’

U schreef de rol van Paul Hunham met Giamatti in gedachten. Zou er een film zijn geweest als hij nee had gezegd?
‘Ik kan me echt niemand anders in die rol voorstellen. Iemand die zowel hilarisch als aandoenlijk kan zijn. Pompeus met een hart. Weet je, mijn hele leven zeggen mogelijke financiers al tegen me: waarom wil je toch altijd maar films over onsympathieke personages maken? Mijn antwoord is dan steevast: wacht maar tot ik ze gecast heb. Wacht maar tot je ziet wat mijn acteurs van de personages maken. Want in films, net als in de literatuur, hoef je de personages niet aardig te vinden, zolang ze maar interessant zijn om te volgen. Vind ik de moordzuchtige schrijver in The Shining aardig? Nee. Zou ik hem willen ontmoeten? Nee. Maar het is wel een heerlijk personage om een film lang te volgen.’

U noemde Sideways eerder een fijne, kleine komedie. The Holdovers is weer zo’n fijne, kleine komedie geworden. Wat heeft dit genre u als filmmaker te bieden?
‘Let op, hier volgt het pretentieuze antwoord van iemand die fijne, kleine komedies maakt: volgens mij is komedie het meest serieuze van alle filmgenres. Een komedie laat je van een afstand naar het leven kijken, terwijl een drama je er juist middenin plaatst. En omdat komedies je om het leven laten lachen, kan je de verschrikkelijkste situaties aan. Oscar Wilde zei het al: “Als je mensen de harde waarheid wil vertellen, zul je ze moeten laten lachen. Anders maken ze je dood.”’

The Holdovers is ook een coming-of-age-film. Niet alleen Angus wordt tijdens de gedwongen kerst op school volwassen, ook Paul Hunham verandert. Stel: er komt een Holdovers 2, hoe zou het dan met Paul gaan?
‘Ik heb geen idee. Maar ik ben bang dat mensen niet zo snel veranderen. Paul breekt aan het eind van de film uit een gevangenis die hij voor zichzelf gecreëerd heeft, maar helaas vallen mensen vaak terug in oude gewoontes. Ik vrees dat Paul al snel een nieuwe gevangenis zou hebben gevonden.’