In Tsjetjenië zijn lhbtiq+’ers hun leven niet zeker

Wie alleen het slot van Welcome to Chechnya (2020) bekijkt, zou de laatste scène geheel verkeerd kunnen interpreteren. In een onbekend land dartelen twee naamloze jongens verliefd over het strand. Het lijkt het happy end van een romantische film. Ogenschijnlijk onbevangen en ongedwongen. Wind in de haren, blozende wangen. Even los van de beknelling van dagelijkse banden. Uiteindelijk is de wereld een mooie plek. Toch? Wie doordrongen wil zijn van de werkelijke betekenis van deze scène moet bereid zijn Welcome to Chechnya in zijn geheel te bekijken. Voor de Amerikaanse onderzoeksjournalist en documentairemaker David France is dit de afronding van zijn drieluik over onderwerpen gerelateerd aan lhbtiq+-personen. Decor is dit keer de ultraconservatieve Russische deelrepubliek Tsjetsjenië.

In deze op papier seculiere, maar feitelijk gesloten islamitische deelstaat van Rusland zijn lhbtiq+’ers hun leven niet zeker. In een massale ‘zuiveringsoperatie’, op bevel van de Tsjetsjeense regeringsleider Ramzan Kadyrov en gesteund door het Kremlin, zijn al enkele honderden van hen opgepakt en gemarteld in geheime gevangenissen. Verzet tegen de autoriteiten blijkt zinloos. Een groep activisten, onder wie coördinator David Isteev van The Russian lgbt Network, doet pogingen hen via safehouses het land uit te smokkelen en hun een veilig onderkomen te bieden in landen als Canada, Zweden, Nederland, Litouwen of Frankrijk. Ze krijgen daarbij hulp van een internationaal netwerk. Met zijn (verborgen) camera is France aanwezig bij de gevaarlijkste momenten op de vluchtroute. Een gemakkelijke zit is Welcome to Chechnya niet.

‘Anya’ (alle hoofdpersonen uit de documentaire hebben zichzelf uit veilig­heidsoverwegingen een andere naam gegeven) belt Isteev om hulp te vragen. Ze is dochter van een hoge Tsjetsjeense over­heidsambtenaar en nu is haar oom erach­ter gekomen dat ze niet op mannen valt. Alleen als ze seks met hem heeft, zal hij haar geheim niet aan haar vader onthul­len. En haar vader zal haar geaardheid niet accepteren. ‘Hij zal mij zeker vermoorden,’ fluistert ze in de telefoon. Isteev knippert eventjes met zijn ogen, neemt dan een hijs van zijn sigaret. Het geweld dat dit korte gesprekje aan het licht brengt is stuitend, maar voor activisten als Isteev is het dage­lijkse kost. ‘We komen, Anya. Wees sterk.’