Say Nothing: ijzersterke politieke thrillerserie over The Troubles in Noord-Ierland

In Noord-Ierland werd het geweld thuis met de paplepel ingegoten. Wie er opgroeide kreeg als kind niet alleen kinderverhaaltjes voorgelezen, maar werd ook opgevoed met anekdotes over de strijd van de Irish Republican Army (IRA). Neem bijvoorbeeld de vader van zussen Dolours (Lola Petticrew) en Marian Price (Hazel Doupe), een IRA-lid dat aan de eettafel trots vertelde over gewelddadige confrontaties, en over zijn ontsnappingen uit de gevangenis. Zelf dachten de zussen in eerste instantie nog dat ze met vreedzame oplossingen ook wat konden bereiken, maar nadat hun katholieke vredesmars met harde hand werd neergeslagen, was het voor Dolours duidelijk: ze wilde zich aansluiten bij de IRA. 

Alle spanningen in Noord-Ierland mondden uiteindelijk uit in ‘The Troubles’, een bloederig, decennialang conflict (eind jaren zestig tot 1998), waarin de IRA namens de katholieke minderheid in opstand kwam tegen de protestantse Britse loyalisten. De conflicten tussen de loyalisten en de IRA leidden tot gewelddadige confrontaties, bomaanslagen en duizenden doden. 

In Say Nothing, een negendelige Disney+-serie naar de gelijknamige bestseller van Patrick Radden Keefe, wordt dat complexe conflict knap en overzichtelijk gepresenteerd. Vanaf de eerste aflevering volgen we daarbij grofweg twee belangrijke plotlijnen. Zo begint de serie met de behoorlijk hardhandige ontvoering van Jean McConville (Judith Roddy), een moeder van tien kinderen, die door de IRA wordt gekidnapt omdat ze wordt verdacht van het doorspelen van informatie naar de Britten (iets dat nooit werd bewezen). Parallel daaraan zien we hoe de Price-zusjes, en dan met name Dolours, een steeds prominentere rol krijgen binnen de IRA. Dolours is begin jaren zeventig zelfs de eerste vrouw die zich aansluit bij de groep, omdat ze ‘meer wil doen dan alleen thee zetten’. 

Vooral de eerste stappen van Dolours in deze wereld - waarin we ook historische figuren zien als IRA-voormannen Brendan Hughes en Gerry Adams - krijgen in de eerste afleveringen bijna iets vrolijks: als ze samen met Marian haar eerste bank berooft, heeft het iets Ocean’s Eleven-achtigs. Maar Say Nothing is tegelijkertijd ook een serie van sombere reflectie: de avonturen van Dolours worden afgewisseld met bespiegelingen van de oudere Dolours (dan gespeeld door Maxine Peake), wanneer ze verklaringen aflegt aan onderzoekers die de geschiedenis van de Troubles willen vastleggen. (Ze beloven dat alles pas wordt gepubliceerd na haar dood, want zwijgen is heilig binnen de IRA.) 

In die verklaringen lijkt Dolours toch vooral met berouw terug te blikken op wat ze heeft gedaan. Zoals ze het zelf samenvat in de eerste aflevering:  ‘De opwinding in het begin is een soort verliefdheid: de gemeenschap staat achter je, de mannen naast je zijn je broeders, en je vecht in naam van het volk. Maar iedereen moet weten dat dit leugens zijn.’

Dat is wat Say Nothing uiteindelijk vooral laat zien: de verwoesting die dit conflict aanricht aan beide zijden en aan alle betrokkenen. Oorlogstaal kan aan de keukentafel nog zo inspirerend of romantisch klinken, maar als deze meeslepende, fantastisch geacteerde en bij vlagen hartverscheurende serie íéts laat zien, is het wel dat zo’n uitzichtloos gewapend conflict zelden iets goeds oplevert.