Tien kijktips Movies that Matter Festival

Aan de hand van nooit eerder vertoonde, gelekte videobeelden van politieverhoren met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, legt deze documentaire de corruptiepraktijken bloot van de controversiële politicus en zijn inner circle. Ingewijden en (ex-)vrienden van ‘Bibi’ vertellen daarnaast hoe hij zijn macht misbruikt om de wet te ontlopen, waarbij verbanden worden gelegd met de oorlog in Gaza en zijn steeds rechtser wordende kabinet. Netanyahu probeerde via de rechter te voorkomen dat deze film een internationaal publiek zou krijgen, maar zonder succes. Gelukkig maar, want The Bibi Files is een urgente, inzichtelijke en belangrijke film over demagogie.

De Canadese regering wil per se oliepijpleidingen in het prachtige gebied van de Wet’suwet’en aanleggen. Maar deze oorspronkelijke bewoners van Canada, die eeuwenlang zijn uitgeroeid en onderdrukt, verzetten zich tegen de kapitalistische plannen. Hun onbuigzaamheid is bewonderenswaardig, vooral omdat de documentaire vanaf de barricaden is gefilmd, waar de Wet’suwet’en proberen graafmachines en de politie te belemmeren hun land te verwoesten. Tegelijkertijd krijgen we ook veel mee over de cultuur en geschiedenis van het volk, dat nog steeds gebukt gaat onder het kolonialisme.

Toen regisseur Luuk Bouwman onderzoek deed voor zijn ijzersterke docu Allen tegen allen (2019), over fascisme in vooroorlogs Nederland, stuitte hij op onbekend archiefmateriaal over Jan Teunissen (1898-1975). Deze Haagse cineast, die met Willem van Oranje (1934) de eerste Nederlandse geluidsfilm maakte, ging in WOII voor de nazi’s werken en groeide uit tot ‘de Nederlandse Leni Riefenstahl’. Bouwman schetst aan de hand van audio-interviews, amateurfilms, brieffragmenten en propagandabeelden een even fascinerend als ontluisterend portret van Teunissen. En brengt zo een obscuur stuk geschiedenis aan het licht. Op IDFA bekroond als beste Nederlandse film.

Sunny Bergman vraagt zich in deze documentaire af waarom we bij het begrip ‘seksueel geweld’ nog altijd uitgaan van een enge verkrachter in de bosjes, terwijl plegers veelal doodnormale mannen zijn, die hun slachtoffer kennen. Ook onderzoekt ze waarom het zo lastig is om daders voor de rechter – laat staan veroordeeld – te krijgen. Bergman interviewde tientallen vrouwen en mannen over hun ervaringen. Deze emotionele interviews, maar ook beelden uit de rechtbank, gesprekken met onder meer zedenrechercheurs, wetenschappers en advocaten, en niet te vergeten Bergmans eigen ervaringen met seksueel geweld, maken Blauwe ballen samen tot een krachtig statement.

Deze documentaire volgt vier Mexicaanse journalisten die hun leven niet zeker zijn vanwege hun werk. En ze zijn bij lange na niet de enige, want het door drugsgeweld en corruptie geplaagde Mexico is voor mensen in de media een van de gevaarlijkste landen ter wereld: tussen 2000 en 2024 werden 163 Mexicaanse journalisten vermoord. Regisseur Santiago Maza benadrukt de grimmige realiteit door de persoonlijke verhalen te versnijden met shots van traag kruipend bloed in Mexicaanse landschappen. Een ode aan de onverschrokken journalisten die met gevaar voor eigen leven hun werk doen.

Op het Indonesische eiland Sumba bestaat slavernij nog steeds; mensen uit de hoogste kaste laten mensen uit de laagste kaste in huis en op hun land werken. Jeremy Kewuan wil dat deze praktijken stoppen en maakte om die reden de film Slave Island. Slaafgemaakten vertellen hun boeiende maar verdrietige verhaal. Kewuan spreekt ook een trotse slavenhouder, die de traditie van zijn adellijke familie in ere wil houden. Op zijn erf werken slaafgemaakte kinderen, sommigen nog geen tien jaar oud, bij wie het schrijnende bewijs van lijfstraffen op hun huid zichtbaar is.

Tijdens demonstraties kunnen emoties hoog oplopen. Van gefrustreerde automobilisten voor wie de weg wordt versperd door klimaatactivisten, tot aangeslagen moslims die een koran voor hun ogen zien verbranden. Om activisten te laten demonstreren en tegelijkertijd de veiligheid te waarborgen, heeft de Zweedse politie een kleine eenheid opgericht onder de noemer Dialogue Police. Het is indrukwekkend hoe kalm en geduldig zij blijven praten met demonstranten, omstanders en politieagenten in soms heftige situaties. Met de gesprekken proberen ze escalaties zo vroeg mogelijk te signaleren en tegelijkertijd het recht op vrijheid van meningsuiting te beschermen.  

Cuba en China lijken misschien tegenpolen, activistische burgers die in verzet komen tegen het totalitaire communistische regime maken in beide landen hetzelfde door. De Chinees-Amerikaanse regisseur Nanfu Wang herkende zich in de Cubaanse activist Rosa María Payá en volgde haar zeven jaar lang voor Night Is Not Eternal. De documentaire beleeft een twist als Wang ontdekt dat Payá een heel andere opvatting dan zijzelf heeft over hoe je je idealen moet verwezenlijken. Toch blijft verbinding de boventoon voeren in deze genuanceerde documentaire.

Tijdens de eerste termijn van president Trump beleefden migratiefamilies aan de zuidgrens van de Verenigde Staten een ware nachtmerrie. Om mensen te ontmoedigen naar de VS te komen, kozen overheidsmedewerkers voor een onmenselijke afschrikstrategie: kinderen weghalen bij hun ouders. Separated reconstrueert de stappen die genomen zijn om dit beleid door te voeren aan de hand van getuigen en nieuwsfragmenten. Het perspectief van migrantenfamilies wordt getoond in nagespeelde scènes. Nog aangrijpender zijn de gelekte beelden van opgesloten migrantenkinderen die hartverscheurend huilen om hun ouders.

Het is een geijkte methode van de Russische geheime diensten om tegenstanders uit de weg te ruimen: gif. Deze documentaire richt zich op het tegengif, figuurlijk althans. Zo zien we hoe een Russische wetenschapper – een klokkenluider die werkte aan de ontwikkeling van favoriet moordwapen novitsjok – in een bloedstollende scène zijn land ontvlucht. De intrigerende hoofdfiguur van de docu is Christo Grozev van onderzoekscollectief Bellingcat. Hij is eigenaar van een radio-imperium (o.a. 100% NL) en ontmaskert als journalist spionnen. Regisseur James Jones weet de vele onthullende anekdotes van journalisten, activisten en klokkenluiders te verlevendigen met animatie en snel gesneden (archief)beelden.