Lovecraft Country: fantastische serie over monsters én racisme

Ongeveer de helft van de monsters in HBO’s nieuwe en werkelijk fantastische serie Lovecraft Country komt rechtstreeks uit een pulpy horrorverhaal, het soort dat je vindt in een beduimelde paperback of een typische jaren ’90 scifi-serie. Ze hebben tentakels of klauwen, kunnen op bloederige wijze van gedaanten veranderen, doen aan oude magie of leven ondergronds, ze zijn zowel levend als (on)dood.

De andere helft van de monsters is wit.

Deze monsters zijn mensen van vlees en bloed. Ze dragen een sheriffsbadge, een spijkerbroek met omgeslagen pijpen of een net pak met gleufhoed. Ze planten brandende kruizen in een voortuin of jagen onwelkome reizigers met vurende geweren uit hun dorpen.

Dit laatste monster is de personificatie van het gesegregeerde Amerika van de jaren vijftig. De tijd waarin de Jim Crow-wetten voorschreven dat zwarte Amerikanen in verschillende staten niet uit dezelfde waterfonteintjes mochten drinken als hun witte landgenoten en er hele provincies, zogenaamde Sundown Counties, waren waar ze na zonsondergang zelfs niet eens meer mochten zijn. Dit monster, in tegenstelling tot de eerdergenoemde, bovennatuurlijke variant met tentakels, bestaat echt en is – zoals we de afgelopen maanden weer konden zien – ruim een halve eeuw na de afschaffing van Jim Crow nog steeds niet verslagen.

Lovecraft Country, geschreven door Masha Green (Underground) en geproduceerd door Jordan Peele (Get Out) en J.J. Abrams (Lost, Star Wars), is gebaseerd op de gelijknamige roman van Matt Ruff. Het ‘Lovecraft’ uit de titel verwijst naar de 20e-eeuwse schrijver H.P. Lovecraft, een van de meest invloedrijke schrijvers van het pulphorrorgenre. Maar tevens een man die er niet te misverstane racistische en xenofobische denkbeelden op nahield. Zo was Lovecraft aanhanger van Hitler en voorstander van lynchpartijen in de zuidelijke staten van Amerika, iets dat hij zag als ‘noodzakelijk kwaad’ om interraciale relaties te voorkomen.

Lovecraft zou om die reden waarschijnlijk niet gelukkig zijn geweest met de serie die nu zijn naam draagt en zijn creaties gebruikt. Want in Lovecraft Country zijn de hoofdpersonen van het verhaal, de helden die keer op keer proberen te ontkomen aan de monsters of ze nou geweren of tentakels hebben, zwart. Een redelijke zeldzaamheid in het horrorgenre waarin, zoals showrunner Green tegen The New York Times zei, het sporadische zwarte personage meestal in de eerste tien minuten wordt gedood.

Horror is sowieso een genre dat van oudsher sociaal commentaar levert. En net als Get Out, laat ook Lovecraft zien hoe goed het werkt om er racisme mee aan de kaak te stellen. ‘Bij horror hoort een zekere mate van angst dat je leven op ieder moment voorbij kan zijn’, zei Green tegen de NYT. ‘Dat is de Black experience.’

Het is 1955 als Korea-veteraan Atticus ‘Tic’ Freeman (Jonathan Majors) terugkeert naar de Southside van Chicago waar hij is opgegroeid, omdat zijn vader (Michael Kenneth Williams) vermist is. Samen met zijn oom (Courtney B. Vance) en een jeugdvriendin (Jurnee Smollett) ondernemen ze een roadtrip door New England om hem te vinden. Daar op een verlaten bosweggetje, ergens na een verkeerde afslag in een Sundown County, begint het rennen voor hun leven. Eerst voor weinig sympathieke landgenoten en daarna voor de andere monsters.

Dat het gevaar in deze tien afleveringen tellende serie niet alleen in een donker bos maar ook in een op het eerste gezicht gemoedelijk ogende diner schuilt, maakt dat het werkelijk geen seconde saai is. Zelfs al tikken de afleveringen vaak net niet het uur aan. De jaren vijftig-sets en interieurs zijn prachtig en het acteerwerk, zeker dat van Majors, Williams en de scènes stelende Smollett, is boven gemiddeld. Maar wat het geheel vooral zo goed maakt is het feit dat de serie, net als het boek, het verhaal vertelt in hoofdstukken die zonder pardon van stijl en vertelvorm kunnen veranderen en rijkelijk tappen uit de enorme hoeveelheid invloeden die het horror- en avonturengenre kennen. En daardoor iedere keer verrassen.

Waar aflevering twee sterk doet denken aan Get Out maar dan met een extra bovennatuurlijk randje draait de derde om een klassiek spookhuis. Een volgend hoofdstuk is als een Indiana Jones-avontuur compleet met ondergrondse tunnels die vollopen met water. En een bijzonder sterke aflevering draait om een op alle manieren pijnlijk identiteitsruil. En alles doordrenkt met die in Amerika zo verankerde ongelijkheid tussen wit en zwart.

Showrunner Green verklapte tijdens de virtuele perstour  van de Television Critics Association dat een latere aflevering – recensenten kregen enkel de eerste vijf afleveringen te zien - Nightmare on Elm Street en Freddy Krueger zal gebruiken om te vertellen hoe het is om een jong, zwart meisje in Amerika te zijn.

Net als dat de afleveringen spelen met vertelvormen en genres, is ook de soundtrack niet conventioneel. Naast bekende klassiekers uit het tijdperk worden ook hedendaagse nummers van Cardi B. en Frank Ocean gebruikt. Iets dat wonderwel werkt bij typische jaren vijftig tafereeltjes. Het intromuziekje van televisieserie The Jeffersons komt zelfs voorbij, een show die twee decennia later werd uitgezonden, net als verschillende gesproken fragmenten waarin racisme ofwel wordt beoefend (een vreselijk gedicht van H.P. Lovecraft dat de maag doet omkeren) of eloquent besproken (bijvoorbeeld door James Baldwin).

Nogmaals, het is geen moment saai.

De reacties op Lovecraft Country zijn in Amerika vooralsnog unaniem lovend, jubelend zelfs. Al wordt er her en der zachtjes gemopperd dat werkelijk ieder wit persoon in de serie uiteindelijk slecht of ronduit demonisch lijkt. Iets dat niet helemaal waar is. Wat wel waar is dat Lovecraft Country eens geen witte held - de zogenaamde white savior die Hollywood altijd laat opdraven in films en series over racisme - kent. Lovecraft Country laat zien hoe overbodig deze eigenlijk is.