HBO-serie The Franchise: satire op de wereld van grote superheldenfilms

Er staat een filmpje op internet van de gelauwerde toneelacteur Sir Ian McKellen, die bezig is met een opname voor The Hobbit, de prequel van de Lord of the Rings-trilogie. Hij heeft de lange mantel van zijn personage Gandalf aan, draagt diens bruine baard en huilt zacht. Het betreft een scène waarin Gandalf met de hobbits aan tafel zit. Maar omdat de tovenaar veel groter is dan de kleine wezens moet McKellen die opnemen zonder de acteurs die de hobbits spelen. Op deze manier kan het lengteverschil later, in postproductie, worden gesimuleerd. In de praktijk betekent dit dat McKellen in zijn eentje voor een groen scherm zit, terwijl om hem heen kleine lampjes oplichten wanneer een van de hobbits iets zegt, zodat hij weet welke kant hij op moet kijken. Dit is zo onnatuurlijk voor de acteur dat het keer op keer misgaat. Totdat hij uiteindelijk zijn tranen niet meer kan bedwingen.

Jon Brown (Succession) noemt dit incident een van de inspiratiebronnen voor zijn nieuwe HBO-serie The Franchise, een satire op de wereld van de franchisefilms. ‘Dat McKellen met lampjes moest acteren, vond hij ellendig,’ zegt de showrunner, die The Franchise samen met regisseur Sam Mendes (Empire of Light) en Armando Iannucci (Veep) creëerde. ‘Hij vindt het nog steeds een van de dieptepunten uit zijn carrière.’

In The Franchise – met hoofdrollen voor Himesh Patel, Aya Cash, Richard E. Grant, Billy Magnussen, Daniel Brühl en Lolly Adefope – volgen we de cast en crew van Tecto: Eye of the Storm, een film over een superheld (Magnussen) met een twijfelachtige gave: hij kan aardbevingen veroorzaken. De opnamen voor Tecto verlopen verre van gesmeerd en dat de superheld een van de lulligste figuren is uit de stal van Maximum Studios (het equivalent van Marvel), maakt het er niet bepaald eenvoudiger op.

Uiteraard zit er in The Franchise ook een McKellenmoment, zij het iets minder aangrijpend – het is tenslotte een satire. Peter (Grant), een oudere theateracteur die zichzelf eigenlijk te goed vindt voor zijn rol in Tecto, draait door wanneer hem wordt gevraagd de gezichtsuitdrukking na te bootsen van de siliconen mal die van zijn hoofd is gemaakt. Dit nephoofd zal later in de scène op spectaculaire wijze exploderen, maar eerst moet Peters mimiek overeenkomen met die van zijn siliconen evenbeeld. ‘Hij moet het steeds opnieuw doen en telkens is het nét niet goed,’ vertelt Brown op de Franchise-set, die gebouwd is in een grote hal van de Britse Warner Bros. Studio Leavesden. ‘Uiteindelijk is het Peter zelf die ontploft en schreeuwt dat hij “verdomme een ervaren acteur is” voor hij het hoofd kapotgooit.’

Nu is Peter beduidend minder innemend dan Ian McKellen, die zich direct verontschuldigde bij de crew nadat hij in huilen was uitgebarsten, maar de scène demonstreert wel hoe absurd het maakproces van dit soort films kan zijn. Bij blockbusterproducties staan acteurs soms dagenlang voor groene schermen of in The Volume, een studio waarin de muren en het plafond één groot scherm zijn. Daar komt nog bij dat hun tegenspelers regelmatig tennisballen op stokjes zijn in plaats van mensen van vlees en bloed.

Ook voor een regisseur is een franchisefilm vaak geen pretje, vertelt Brown. Hij ontdekte tijdens het researchen voor zijn serie dat filmmakers op de set ook wel gekscherend ‘stagiairs’ worden genoemd. ‘Vaak hebben de crewleden al acht van zulke producties achter de rug,’ zegt Brown. ‘Alleen is de regisseur telkens wel nieuw. En die heeft dus geen idee hoe je zo’n film maakt, omdat het zijn eerste is.’

In The Franchise heet de regisseur Eric (Brühl), een Duitser die naam maakte met een kleine arthousefilm en nu aan het roer staat van Tecto: een film zo groot en log als een containerschip, zodat afwijken van de koers geen optie is. ‘Vroeger was de regisseur altijd eindverantwoordelijk, maar bij dit soort franchises, die zich in verschillende universums afspelen, hebben de studiobazen het laatste woord,’ verduidelijkt Brown. Vandaar dat Eric in de eerste aflevering van The Franchise doodleuk te horen krijgt dat de ‘fish people’, visachtige wezens waarmee hij net een scène heeft opgenomen, geschrapt wordt. Het volkje is namelijk net uitgeroeid in een andere Maximumfilm, die eerder uitkomt dan Tecto.

‘Het interessante is dat dergelijke franchisefilms zeer getalenteerde mensen weten aan te trekken,’ zegt Brown. ‘Fantastische acteurs, fantastische regisseurs. En dan maken ze vervolgens iets wat gebaseerd is op een jarenveertigstrip voor kinderen over een man die bijvoorbeeld ook een vleermuis is of, zoals in het geval van Tecto, aardbevingen kan veroorzaken.’ The Franchise is dan ook geen serie over idioten die geen idee hebben waar ze mee bezig zijn. ‘Het zijn ambachtslieden, mensen met hart voor hun werk, alleen is het product dat ze uiteindelijk afleveren enorm stompzinnig.’ Dat heeft iets treurigs, maar daardoor is het uitermate geschikt voor een workplace comedy, legt Brown uit. ‘Het hele gegeven is sowieso door en door komisch: deze mensen gaan elke dag naar hun werk, trekken gekke kostuums aan en voeren een toneelstukje op.’

Terwijl Brown aan het vertellen is, wordt iets verderop in een plastic grot – onderdeel van het Tecto-set, typisch zo’n decor dat in de nabewerking digitaal imposanter wordt gemaakt – een van de laatste scènes van het seizoen opgenomen. Alle personages zijn vast komen te zitten in de grot nadat een stukje van de set is ingestort. De scène moet meerdere keren worden gefilmd, vanuit verschillende hoeken.

Dat ook een satire over het maakproces van een superheldenfilm geplaagd wordt door lange wachttijden en takes die telkens over moeten, heeft iets ironisch. Maar op de set van The Franchise staat niemand op het punt van breken. Sterker, als acteur Magnussen bij elke take een andere, nog idiotere tekst verzint voor zijn personage moet zijn tegenspeler Patel moeite doen om niet in lachen uit te barsten.

Een cast samenstellen met enkel acteurs die nooit eerder in een superheldenproductie hebben gespeeld, bleek nog een opgave, aldus Brown. Helemaal slaagde hij hier dan ook niet in. Zo was Grant te zien in Marvelserie Loki, speelt Cash de vrouwelijke superheld Stormfront in de satirische superheldenreeks The Boys en had Brühl een belangrijke rol in de Marvelproductie Captain America, zowel in de film als in de vervolgserie. Het illustreert hoe dominant het superheldengenre momenteel is in de filmindustrie. Te dominant, klinkt het vaak. Brown is het daar niet helemaal mee eens. ‘Veel mensen zeggen dat iemand als Marvelbaas Kevin Feige de cinema om zeep helpt, maar ik kan je verzekeren dat Feige een groot filmliefhebber is die denkt dat hij de cinema juist redt. En hij heeft nog een punt ook: want zouden er nog bioscopen bestaan zonder deze films?’

De boodschap van The Franchise is dan ook niet dat franchisefilms Hollywood de nek om zullen draaien. ‘Ik denk dat het genuanceerder ligt,’ stelt Brown. Volgens de regisseur is het misschien ook nog ergens goed voor. ‘Het lijkt alsof franchisefilms momenteel in hun progrockfase zitten. Ze duren allemaal drie uur en meestal zijn ze veel te serieus en te pretentieus. Dat moet toch een keer ophouden. En je weet: na progrock kwam punk.’