Prestigieuze miniserie Disclaimer van Alfonso Cuarón: geraffineerd drama of edelkitsch?

Je moet er even goed voor gaan zitten, de eerste aflevering van de Apple-miniserie Disclaimer. In korte tijd worden er verschillende, schijnbaar op zichzelf staande verhalen geïntroduceerd. We ontmoeten de getrouwde documentairemaakster Catherine (Cate Blanchett), die tijdens een gala een oeuvreprijs in ontvangst neemt. En daarna weduwnaar Stephen (Kevin Kline), die als leraar op een chique school lusteloos zijn pensioen afwacht. En dan is er nog een jong stelletje dat hitsig en uitgelaten door Italië reist.

Elke verhaallijn heeft een eigen visuele stijl, en er zijn meerdere voice-overs. Zo wordt Catherine toegesproken door een anonieme verteller, terwijl Stephens scènes door hemzelf worden becommentarieerd. En om alles nog verder te compliceren, wordt Catherine in flashbacks gespeeld door een actrice (Leila George) die er heel anders uitziet dan Blanchett.

Alle zeven afleveringen van Disclaimer zijn geschreven en geregisseerd door de Mexicaan Alfonso Cuarón (Children of Men, Gravity, Roma), die zich baseerde op de gelijknamige roman van Renee Knight. Cuarón schept er duidelijk genoegen in om de kijker te ontregelen, maar geeft die wel één belangrijk handvat mee: in een van de eerste scènes, tijdens dat gala, vangen we een flard op van een toespraak over manipulatie in vertellingen. ‘Pas op voor narratief en vorm,’ waarschuwt de spreekster. ‘Die kunnen de waarheid dichterbij brengen maar juist ook effectief verdoezelen.’

De opdracht aan het publiek van Disclaimer is helder: let goed op, laat je niet misleiden door al die stilistische trucs. Wat wordt er precies verteld? Waar gaat het verhaal ten diepste over?

Een slimme vondst, dat begin, want het stemt meteen nieuwsgierig en wekt een spanning op die het verhaal van zichzelf nog niet onmiddellijk heeft. Cuarón neemt ruim de tijd om al zijn puzzelstukjes te tonen en vervolgens op de juiste plek te leggen. Van de plot zullen we hier dan ook niet te veel verklappen; alleen dat Catherine bij thuiskomst van het gala een roman ontvangt van een onbekende auteur. Zodra ze begint te lezen, bekruipt haar een akelig gevoel – waarom lijkt het personage zo op haar? De disclaimer voorin doet het ergste vermoeden: ‘Gelijkenissen met bestaande personen berusten niet op toeval.’ Wie heeft dit boek geschreven? En hoe kent diegene haar diepste geheimen?

Disclaimer is het soort productie dat in het Engels ‘prestige television’ wordt genoemd. De maker en hoofdrolspelers zijn samen goed voor tientallen grote filmprijzen, en ook de bijrollen zijn smaakvol gevuld (door acteurs als Leslie Manville, Kodi Smit-McPhee en Sacha Baron Cohen in een zeldzame serieuze rol). In het vloeiende camerawerk is de meesterhand van Emmanuel Lubezki (Birdman, The Revenant) te herkennen, en de muziek is van Finneas O’Connell, vaste songwriter van Billie Eilish. Op een technisch niveau kijkt de serie dan ook heerlijk weg.

Helaas overtuigt de inhoud wat minder. De plot blijft wel intrigeren, maar al die verteltrucs zitten het drama soms flink in de weg. Wat voegen die voice-overs nu precies toe, waarin alle motieven van de personages expliciet worden benoemd? En kan de soms behoorlijk gezwollen toon als een vorm van ironie worden opgevat? Net als de thrillerclichés in het slot, en de smeuïge softpornoscènes?

Lange tijd gun je de makers het voordeel van de twijfel. Maar als alles ten slotte is onthuld, wordt die twijfel nog niet direct weggenomen. Het is mooi dat de vorm en inhoud van het verhaal thematisch op elkaar aansluiten, en de geïmpliceerde vragen over waarheid en manipulatie zijn boeiend en actueel. Maar het blijft een nogal kunstmatig geheel. Had het centrale misverstand echt niet wat eenvoudiger kunnen worden opgelost?

Zo blijft Disclaimer ook na afloop nog ontregelen. Speelt de serie nu een geraffineerd spel met de kijker en diens vooroordelen? Of is dit toch eerder edelkitsch? Prestigepulp?