Divers, inclusief en grensverleggend: Sex Education en tienerseries anno nu

‘Ik ben hier. Ik ben genoeg. Ik leer een beter persoon te zijn.’ In de eerste aflevering van het nieuwe seizoen van Sex Education stapt oud-conrector Groff (Alistair Petrie) vertwijfeld de kantine van Cavendish College binnen. In seizoen 2 raakte hij zijn baan op Moordale kwijt en nu mag hij op deze school aan de slag als invaldocent. De zinnetjes die hij op een gele post-it heeft geschreven, moeten hem de moed geven om zich onder de in pasteltinten gestoken tieners van zijn nieuwe school te mengen.

Maar de kantine is overduidelijk een plek waar hij – wit, oud, hetero, cisgender, pak-met-stropdas – uit de toon valt. En uiteindelijk nuttigt hij zijn bammetjes dan ook in een van de genderneutrale toiletten. In het hokje naast hem zit Ruby (Mimi Keene), ooit het populairste meisje van Moordale. Ze is even daarvoor diezelfde kantine ontvlucht omdat ze werd afgewezen door het kliekje scholieren dat op Cavendish het hoogste aanzien geniet. Op deze school, zo ondervindt Ruby, gaat het niet om je designerkleding of de auto waarin je rijdt (‘Overweeg eens te gaan fietsen, dat is veel groener,’ voegt iemand haar toe), hier zijn de vriendelijkste leerlingen het populairst.

Het is alsof de makers van Sex Education het eerste seizoen nog eens hebben bekeken en daarna besloten dat het nog wel iets inclusiever en moderner mocht. Dat de strenge witte man die in seizoen 1 aan het roer staat van een fictieve Britse plattelandsschool – waar de scholieren jarentachtigkleding dragen, maar allemaal mobieltjes hebben – misschien te afgezaagd is voor een serie over tieners anno 2023. En dat het al even diep ingesleten Hollywoodcliché dat de populairste scholieren gemeen zijn niet past bij Gen Z. Moordale, de school waar een onbeholpen tienerjongen de andere leerlingen seksadviezen gaf, doet zelfs ouderwets aan naast Cavendish College, waar het nieuwe seizoen zich afspeelt.

‘Het is net Amsterdam.’ ‘Iedereen is blij.’ ‘En queer. Superqueer.’ Otis (Asa Butterfield) en Eric (Ncuti Gatwa) reageren enthousiast als ze het terrein van hun nieuwe school op fietsen.

Dat Sex Education de start van een nieuw seizoen aangrijpt om de serie nog een tandje inclusiever te maken is niet verrassend. De Netflixhitserie werd in 2019 geroemd vanwege de ongedwongen manier waarop een diverse groep – lang niet iedereen was wit en heteroseksueel – werd neergezet: de personages kampten allemaal met hun eigen dilemma’s en problemen en maakten elk een ontwikkeling door. Maar waar Sex Education destijds voorliep, is de serie inmiddels bijna ingehaald door het nieuwe normaal. Tegenwoordig zijn alle tienerseries – van Heartstopper, Never Have I Ever, Euphoria en Elite tot de reboot van de Australische jarennegentigreeks Heartbreak High – divers, inclusief en grensverleggend. Zelfs Stranger Things, aanvankelijk overwegend wit en hetero, werd na het eerste seizoen steeds inclusiever.

Toch moest dit genre van ver komen. Niet alleen was de cast van tienerseries tot ver in de jaren nul erg homogeen, de shows waren – zeker in Amerika – meestal ook nogal moraliserend. Als tieners al seksueel actief waren, had dit vaak negatieve consequenties, zoals een ongewenste zwangerschap of een seksueel overdraagbare aandoening. Alcohol- of drugsgebruik resulteerde steevast in verslavingsproblemen. En als er al iemand in voorkwam die afweek van de seksuele norm, werd diegene het slachtoffer van pestgedrag of erger.

Series als Sex Education lieten zien hoe achterhaald dit eigenlijk was.

Volgens mediawetenschapper Linda Duits is de recente toename van dit soort series te danken aan de opkomst van de streamers. Vóór Netflix en HBO Max werden tienerseries gemaakt voor televisiezenders die afhankelijk waren van reclame-inkomsten. ‘En omdat er tussen de programma’s door tomatensaus verkocht moest worden, wilden ze content hebben die zo min mogelijk aanstoot gaf,’ aldus Duits. Het moest dus televisie zijn voor een zo groot mogelijke groep kijkers. Streamers hadden dit probleem niet, ze moesten juist hun bibliotheken vullen en abonnees trekken. Omdat ze een zo divers mogelijk publiek wilden aanspreken ontstond er ruimte voor ‘niche-tv’, zoals Duits het noemt. Denk aan content voor in meer of mindere mate gemarginaliseerde groepen, zoals de lhbtiq+-gemeenschap of mensen met een beperking. ‘Tel daarbij op dat activisme momenteel een opleving doormaakt en je krijgt een explosie van inclusieve content.’

In tegenstelling tot wat Netflix beweert, betekent dit niet dat al deze series ook daadwerkelijk een groot bereik hebben en bijdragen aan een veranderend wereldbeeld, waarschuwt Duits. Een tv-serie die vroeger op primetime werd uitgezonden was moeilijk te negeren, maar een Netflixabonnee die alleen actieseries kijkt zal dankzij het algoritme niet snel in aanraking komen met Sex Education. Duits: ‘Mijn hele interface kan vol fijne roze series staan, maar dit betekent niet dat mijn buurman “die geen diversiteit door z’n strot geduwd wil krijgen” daar iets van meekrijgt.’

Dit laat onverlet dat het goed is dat deze inclusieve series er zijn, al zou de huidige onrust in het streaminglandschap weleens roet in het eten kunnen gooien. Hollywood ligt al maanden plat vanwege een schrijvers- en acteursstaking, en ook het streamingmodel (veel content betekent veel abonnees) bleek de afgelopen jaren toch niet zo winstgevend. Veel streamers zijn daarom overgestapt op het aanbieden van abonnementsvormen met reclame (wat betekent dat content wederom een grote algemene doelgroep moet aanspreken) en overal wordt flink bezuinigd, wat nichecontent in gevaar brengt.

Sex Education zal hier geen last van hebben, want het vierde seizoen is tevens het laatste. Wel zal de serie een leegte achterlaten. Het mag dan een tienerreeks zijn, het is er wel een die treffend laat zien dat mensen veel met elkaar gemeen hebben, hoe groot de verschillen misschien ook lijken. Of het nu door gierende hormonen geplaagde tieners zijn of oudere witte mannen, bijna allemaal proberen ze elke dag een beter mens te worden.