Anna Winger over Transatlantic: 'Dit verhaal hield zich verborgen in het volle zicht'

Het is een verhaal dat zich ‘verborgen hield in het volle zicht’, aldus Anna Winger over Transatlantic, haar nieuwe Netflixproductie. Na het grote succes van Unorthodox – een serie over een jonge vrouw die de orthodox-joodse gemeenschap in Brooklyn verruilt voor een leven in Berlijn – dramatiseerde de Amerikaanse in Berlijn woonachtige schrijver voor Transatlantic de geschiedenis van de Emergency Rescue Committee (ERC). Deze organisatie hielp onder leiding van Amerikaans journalist Varian Fry in de vroege jaren veertig meer dan 2200 voornamelijk Joodse vluchtelingen vanuit Frankrijk ontsnappen aan de nazi’s.

Een waargebeurd verhaal dat enorm tot de verbeelding spreekt – Fry en zijn vrienden verborgen in een villa in Marseille met de klinkende naam Air-Bel honderden kunstenaars, schrijvers en intellectuelen, onder wie Hannah Arendt, Marcel Duchamp en Heinrich Mann – om ze vervolgens via Spanje en Portugal naar de veiligheid van Amerika te smokkelen –, maar nooit eerder een Hollywoodbehandeling kreeg. Tot nu dan.

Tijdens het seriefestival Series Mania in Lille, waar Transatlantic eind maart in première ging, vertelt scenarioschrijver Winger dat ze in haar carrière als screenwriter eigenlijk altijd verhalen over de Tweede Wereldoorlog had gemeden, ook al werden ze haar als Joodse auteur in Berlijn vaak gepitcht. Tot de geschiedenis van de ERC haar ter ore kwam en de positiviteit ervan onweerstaanbaar bleek.

Winger: ‘Dit is een ongelooflijk verhaal over doodnormale mensen die iets buitengewoons doen in een tijd waarin dat onmogelijk lijkt.’ En dat is volgens Winger iets waar we momenteel behoefte aan hebben, nu onze wereld veel duisternis en politieke onrust kent. ‘Het feit dat deze mensen hun leven zo volledig en zo intens leefden op dat moment, dat ze vanuit het niets een gemeenschap creëerden daar in Marseille vond ik een passend, positief verhaal voor dit moment.’

Vandaar dat Transatlantic – met Corey Michael Smith (Gotham) als Fry, Gillian Jacobs (Community) als ERC-lid Mary Jayne Gold en een verder zeer internationale, veeltalige cast – de geschiedenis van de organisatie in zeven opvallend kleurrijke, soms zelfs bijna vrolijke afleveringen vertelt. De zon schijnt. De zee is blauw. Marseille is prachtig. En in de derde aflevering vindt in villa Air-Bel zelfs iets plaats dat veel wegheeft van een uitbundig gekostumeerd feest. Opvallend, aangezien over de Tweede Wereldoorlog, een serieus onderwerp, vaker in grauwe tinten dan felle kleuren wordt verteld.

Winger haalde de inspiratie voor de toon van haar serie dan ook niet uit recente oorlogsvertellingen, maar uit de producties die in de jaren veertig in Hollywood werden gemaakt. Een film als Casablanca bijvoorbeeld, die, zoals veel titels uit die tijd, geregisseerd werd door de uit Europa geëmigreerde Joodse Michael Curtiz. Op het moment dat hij een van de meest iconische films ooit maakte had hij vanwege zijn afkomst niet meer terug gekund naar zijn thuisland. Winger: ‘Omdat ik zelf scenarioschrijver ben en in Berlijn woon kon ik me goed indenken hoe het destijds geweest moet zijn voor mensen zoals ik die werden verbannen naar Hollywood. Ze moesten hun huizen verlaten, ze wisten niet wat ze te wachten stond en gebruikten humor en romantiek, de gereedschappen die je als entertainer hebt, om hun angsten te verzachten en ze een plek te geven.’

Mensen als Billy Wilder en Ernst Lubitsch, aldus Winger, die in ballingschap in de Verenigde Staten verbleven en niet wisten wat er ondertussen in Europa gaande was. ‘Ik denk dat een aantal screwballkomedies uit die tijd en films als Casablanca en The Great Dictator, waarvan ook een flink deel van de crew bestond uit Duitse emigranten, daaruit voortkwam.’

Dat de geschiedenis van de Emergency Rescue Committee nog nooit eerder door Hollywood is verfilmd, noemt Winger verrassend. ‘Het is niet zo’n bekend verhaal, maar zodra je gaat googelen, ontdek je dat bijna alle betrokkenen kunstenaars waren. Er zijn daarom heel veel toneelstukken, gedichten, fictieverhalen en schilderijen over gemaakt. En in de archieven van de Shoah Foundation vind je heel veel interviews met mensen die met de ERC hebben gewerkt.’

Varian Fry werd in 1941 zelf uit Frankrijk gezet, maar zijn inzet tijdens de korte periode dat hij bij de ERC actief was heeft volgens Winger een enorme invloed op de Amerikaanse cultuur gehad. De wereld had er anders uitgezien als de kunstenaars, schrijvers, artiesten en denkers die via Air-Bel naar veiligheid vluchtten nooit een veilige haven in de Verenigde Staten hadden gevonden. Winger: ‘De vluchtelingen die met Fry’s hulp naar de Verenigde Staten kwamen hebben een enorm stempel gedrukt op de Amerikaanse academische wereld, op de kunsten, op de manier van denken.’ De schrijver zegt zelf ook door die wereld gevormd te zijn. ‘Voor mij staat dit verhaal voor wat er kan gebeuren wanneer mensen onverwacht op een plek terechtkomen waar ze nooit aan hadden gedacht, maar waar ze wel met open armen worden ontvangen.’

Een meer recente gebeurtenis waar Winger ook inspiratie uit putte bij het schrijven van Transatlantic was het moment dat Duitsland ruim één miljoen vluchtelingen, voornamelijk uit Syrië, verwelkomde. ‘Ik woonde toen ook al in Duitsland en het voelde alsof de geschiedenis een bocht nam. Ooit moesten mensen als ik Berlijn verlaten en nu zochten mensen hun toevlucht in Berlijn. Het deed me denken aan Varian Fry en het was een van de redenen waarom ik besloot deze serie van zijn verhaal te maken.’