De droom van de jeugd: indrukwekkend en ambitieus familie-epos

De val van de Berlijnse Muur, de oorlog in voormalig Joegoslavië, 9/11: ingrijpende gebeurtenissen die in het collectieve geheugen gegrift staan en u weet ongetwijfeld nog waar u was toen de Muur viel of wat u deed toen de vliegtuigen de Twin Towers binnenvlogen. Het zijn momenten die ons leven tekenen, maar gevormd worden we toch vooral door onze persoonlijke ervaringen.

Dit gegeven ligt aan de basis van de negendelige dramaserie De droom van de jeugd (KRO-NCRV). In dit groots opgezette familie-epos volgen we de van oorsprong rooms-katholieke Brabantse familie Wander over een periode van zo’n 45 jaar. Die familie bestaat uit ouders Kick (Mark Rietman) en Rosalie (Annet Malherbe), oudste dochter Carla (Hanna van Vliet en Tamar van den Dop), oudste zoon Max (Ko Zandvliet en Peter Paul Muller), dochter Suus (Laura Bakker en Maria Kraakman) en zoon Frans (Joes Brauer en Gijs Naber).

De droom van de jeugd begint in de jaren zestig, als Nederland aan de vooravond staat van ingrijpende sociaal-culturele veranderingen. Na de stijve jaren vijftig voelen met name jongeren een steeds grotere drang om zich te ontworstelen aan de heersende mores en dat botst met de – in dit geval katholieke – werkelijkheid. Zo zien we in de eerste aflevering bijvoorbeeld dat de idealistische Carla abortus geweigerd wordt als ze ongewenst zwanger is geraakt. Volgens de abortuscommissie kan ze immers ‘gewoon’ moeder worden.

Zo wordt het persoonlijke in De droom van de jeugd voortdurend vermengd met grote maatschappelijke veranderingen en gebeurtenissen. We zien hoe de jongere generaties zich voortdurend afzetten tegen de oudere, hoe patronen zich keer op keer herhalen en hoe de strijd voor vrijheid door elke generatie opnieuw gevoerd moet worden. Bovenal is de reeks een bitterzoete familiekroniek, met een belangrijke bijrol voor de geschiedenis.

Scenarist en actrice Marnie Blok (Ramses, Lijn 32) was al jaren van plan zo’n grootschalig familie-epos te schrijven, vertelt ze als we haar en regisseur Bram Schouw (Broers) online spreken. Blok: ‘Ik wilde een serie maken waarin je gedurende een langere periode meeloopt met de personages, zodat je meer kunt vertellen en ook gebeurtenissen op het wereldtoneel kan meenemen. Ruim tien jaar geleden legde ik de basis met thrillerschrijver Charles den Tex, maar dat script bleef uiteindelijk lang op de plank liggen. Achteraf was dat goed, omdat er in die jaren van alles gebeurde in mijn eigen leven. Zo werden mijn kinderen volwassen en gingen ze het huis uit. Ik moest ze loslaten, wat ik als uitermate pijnlijk ervoer, maar zoiets is even noodzakelijk als onontkoombaar. Daarin zit óók de schoonheid: het zijn allemaal ervaringen die je meeneemt in het verhaal. Schrijvers Philip Delmaar en Saar Ponsioen schreven en brainstormden een tijdje mee. Dat was heel waardevol, maar uiteindelijk heb ik tóch de vrijheid genomen om alleen verder te gaan en alles om te gooien. Daarin ben ik vrij rücksichtslos geweest, al had ik van het begin af aan steun van creatief producent Idse Grotenhuis en heb ik alles uiteindelijk in nauw overleg geschreven met Bram, die ik dankzij Idse leerde kennen. Die samenwerking heeft alles in een stroomversnelling gebracht en Bram heeft vervolgens een geweldige crew om zich heen verzameld.’

Dat het verhaal zich op verschillende niveaus afspeelt was ook wat Bram Schouw aantrok. ‘Het is vrij uniek om mensen 45 jaar lang te kunnen volgen. De tijd die je met personages doorbrengt in films of series is vaak beperkt. In zo’n geval moet je een vertelling vaak extra lagen geven door middel van flashbacks of achtergrondinformatie. Nu lag er een unieke kans om de hele ontwikkeling te laten zien. Het is een aaneenschakeling van allerlei grote of juist piepkleine momenten in mensenlevens. Natuurlijk zien we ook veel historische gebeurtenissen, maar de geschiedenis van de personages wordt vooral bepaald door kleine, toevallige momenten, zoals een ontmoeting, een kus of iemand die terloops zegt dat ze ergens heel goed in zijn, waarna hun leven ineens een andere wending neemt.’ Blok vult aan: ‘Ik wilde de historische gebeurtenissen vooral gebruiken als een soort ankerpunt om daarna te gaan puzzelen hoe de personages daar op een zo organisch mogelijke manier mee in aanraking konden komen. We wilden absoluut voorkomen dat het een geschiedenisles werd, het moest echt over de personages gaan. De grotere gebeurtenissen op het wereldtoneel spelen een rol, maar alléén als ze aan onze thema’s raken.’

De droom van de jeugd behandelt daarbij vooral kwesties die nog altijd actueel zijn, zoals abortusrechten, religie, racisme en vrouwenemancipatie. Schouw: ‘Eigenlijk zien we dat de geschiedenis zich voortdurend herhaalt. Denk maar aan het recht op abortus, dat in Amerika opnieuw onder druk staat. In die zin is de serie geen terugblik op een voorbije tijd, want veel onderwerpen spelen nog altijd. We hebben geprobeerd de serie zo tijdloos mogelijk te maken door te laten zien dat problemen van toen vaak helemaal niet zijn opgelost.’

Blok: ‘In het begin was mijn grootste zorg: hoe maken we dit actueel? Familiethema’s zijn natuurlijk tamelijk tijdloos, maar hoe maak je zo’n serie écht van deze tijd? Daarom gaat De droom ook vooral over een vrijheidsstrijd, zowel op persoonlijk als op maatschappelijk vlak. Dat is een gevecht van alle tijden, die elke generatie opnieuw moet voeren, zoals nu ook weer met het recht op abortus. Omdat dit verhaal meerdere decennia beslaat kunnen we laten zien hoe een generatie zich vrijvecht en jaren later tegenover hun eigen kinderen komt te staan, die zich op hun beurt óók weer vrij willen vechten. Dat was voor mij een van de belangrijkste redenen om een familie-epos te maken: het is mateloos intrigerend om te merken hoe patronen zich blijven herhalen, totdat je ze doorbreekt of je je er in elk geval bewust van wordt.’ Schouw: ‘Dat is een van de sleutelelementen van de serie: je bent getuige van cirkels en patronen, en denkt voortdurend: dit heb ik eerder gezien.’

De droom van de jeugd is bepaald geen statisch geheel geworden. De visuele aanpak is ambitieus, met onder meer een opvallend dynamische cameravoering. Schouw: ‘Het is een wat atypische productie. Veel series zijn enorm plotgedreven, terwijl wij juist één duidelijke boog moesten creëren in het verhaal. In die zin voelt het voor mij eerder als een lange film van negen delen. Ik wilde ook geen klassiek kostuumdrama maken: de serie moest tijdloos voelen. Waar vergelijkbare producties veel plaats inruimen voor historische decors en achtergronden wilde ik de personages juist dicht op de huid zitten, naast ze staan terwijl het leven aan ze voorbijtrekt. Dichtbij en direct dus. Op de set ben ik behoorlijk vrij en improviserend te werk gegaan, daardoor kreeg ook de camera veel meer vrijheid. Cameraman Mark van Aller is van oorsprong documentarist. Hij zet gewoon stilletjes de camera aan en ziet alles. Voor ons ging het veel meer om het vangen van een onverwachte blik of een emotie dan om het mechanisch leggen van een dramaturgische puzzel. De scripts zaten zo goed in elkaar dat ik daar sowieso op kon leunen. Het was mijn taak om ze écht tot leven te wekken.’

Veel kijkers zullen wel iets van zichzelf herkennen in een of meerdere personages uit De droom van de jeugd. Schouw: ‘Blader je eigen fotoalbums maar eens door en denk aan wat zich de afgelopen vijftig jaar allemaal heeft afgespeeld binnen je familie. Dit is geen autobiografische serie, maar er zitten natuurlijk wel veel persoonlijke elementen in. Dat alle acteurs het heel persoonlijk maakten bleek ook heel vruchtbaar. Iedereen nam zijn of haar eigen familiegeschiedenis mee.’ Blok: ‘Wat ik geweldig vond, was dat ik na een week draaien op de set kwam en ontdekte dat iedereen álle scripts had gelezen. Dat had ik nog nooit meegemaakt. Dit leverde veel persoonlijke verhalen op van de cast en crew, iedereen herkende er iets in.’

Die universele herkenbaarheid werpt vruchten af. Nog voor uitzending werd De droom van de jeugd geselecteerd voor Canneseries, het prestigieuze seriefestival van Cannes. Het lijkt na succesnummers als Het jaar van Fortuyn, Rampvlucht en Mocro Maffia de zoveelste bevestiging dat Nederlands drama in de lift zit. ‘Je merkt dat de ambities steeds groter worden en dat zie je terug in de kwaliteit van series,’ meent Schouw. ‘Omdat ons land zo klein is, kent iedereen elkaar en kun je elkaar heel makkelijk inspireren. De energie om Nederlands drama samen naar een hoger niveau te tillen is echt voelbaar.’ Blok: ‘De komst van streamingdiensten heeft natuurlijk ook enorm veel veranderd, omdat er continu wordt gevraagd om nieuwe producties. Dat is te gek, maar er kleeft ook een gevaar aan, zeker als er een situatie ontstaat van “u vraagt, wij draaien”. Als maker is dat af en toe een stevig gevecht, aangezien kijkcijfers en algoritmes heel bepalend zijn. Het is belangrijk om óók risico’s te blijven nemen en de eigenheid van makers de ruimte te geven.’